Jedną z najwspanialszych rzeczy w komputerach domowych, szczególnie w Atari, jest ich pełnokolorowa grafika. Niestety jednocześnie jedną z najbardziej frustrujących rzeczy w komputerach domowych może być złożoność programowania tej samej grafiki. Jak zacząć, aby nie zniechęcić się po kilku chwilach?
Jeśli jesteś ambitny, możesz zacząć czytać książki i czasopisma, które dostępne są w sieci, ale będzie to wymagać wielu godzin nauki, których zwykle dzisiaj nie mamy. Są zdecydowanie lepsze sposoby, ale stworzyć pierwszą prostą grafikę. Można przykładowo podłączyć urządzenie typu tabliczka graficzna czy nawet myszka, wtedy zdecydowanie łatwiej można uzyskać założone efekty.
Programy do rysowania grafiki używają joysticków lub wiosełek (paddle) jako urządzeń wejściowych. Nie są to tradycyjne narzędzia do rysowania, ale z drugiej strony nie są trudne do opanowania, szczególnie jeśli mamy wprawę w grach. Mimo wszystko byłoby miło, gdybyśmy mogli rysować na ekranie bardziej naturalnie, bezpośrednio za pomocą jakiegoś urządzenia, które pozwala odwzorować ruchy ręki w komputerze.
W tym miejscu dochodzimy do dwóch rozwiązań. Jednym z nich jest tablet, o którym już wspomniałem, natomiast drugim – tytułowe pióro świetlne. Tak naprawdę są one bardzo podobnie zbudowane, bowiem oba tłumaczą pozycję rysika na współrzędne, które komputer rozumie jako punkt na ekranie. Dlatego oba urządzenia pozwalają ominąć etap programowania grafiki i zamienić go na „gesty”.
Mimo zbliżonej zasady działania, obsługę pióra świetlnego będziemy odczuwać zupełnie inaczej niż tabliczki graficznej.
Ostateczny wybór zależy oczywiście od osobistych preferencji, ja jednak zdecydowanie wolę to pierwsze, o ile jest możliwość użycia w moich ulubionych programach. Różnice można porównać do rysowania kredą lub piórem i atramentem. Najlepiej jest spróbować swoich sił na obu urządzeniach przed podjęciem decyzji.
W moich rękach swojego czasu znalazł się produkt firmy Atari o nazwie Light Pen, co pozwoliło mi zastanowić się głębiej nad możliwymi zastosowaniami tego nietypowego kontrolera. Zestaw Atari Light Pen zawiera rysik, który podłącza się do portu joysticka za pomocą zwykłego przewodu. Dodatkowo mamy dołączone oprogramowanie o nazwie Atari Graphics jako ROM oraz 20-stronicowy podręcznik. Rzecz jasne, teraz mówię o oryginalnym wyposażeniu.
Pakiet działa na każdym komputerze Atari, ale zalecane jest co najmniej 48 kilobajtów pamięci RAM, co jest wymagane do zapisywania obrazów na dysku. Zapisywanie na taśmie wymaga mniejszej ilości pamięci, w tym wypadku wystarcza nawet 16 kilobajtów RAM. Myślę, że oprogramowanie mogłoby być pod tym względem lepiej zoptymalizowane, ale takie wymagania były kiedyś podawane przez producenta.
Drugim urządzenie, którego co prawda nie miałem jest Atari Touch Tablet – tablet graficzny z dwoma przyciskami, który podłącza się do także portu joysticka. W komplecie był też plastikowy rysik z małym przyciskiem, który podłącza się do tabletu oraz oprogramowanie Atari Artist (również ROM), dyskietka instalacyjna i podobny jak wcześniej podręcznik. Pakiet powinien działać na każdym komputerze Atari z co najmniej 16 kilobajtami pamięci.
Pierwsze kroki na obu urządzeniach są bardzo przyjemne. Wystarczy podłączyć pióro lub tablet, włożyć cartridge i włączyć komputer. Jeśli masz stację dyskietek, przed uruchomieniem trzeba użyć dyskietki z systemem DOS. Oba pakiety raczej nie mają problemów na różnych wersjach systemu operacyjnego, a przynajmniej nie znalazłem informacji o większych trudnościach w użytkowaniu.
Trzeba dodać, że pióra świetlne wymagają kalibracji, więc pierwszą rzeczą, o którą prosi oprogramowanie Atari Graphics, jest wskazywanie piórem określonych miejsc na ekranie. Jeśli nic się nie dzieje, prawdopodobnie oznacza to, że jaskrawość telewizora lub monitora jest zbyt niska. Pamiętajmy, że pióro zawiera sensor, który faktycznie rozpoznaje jasność światła emitowanego przez ekran. Jeśli nie ma wystarczającej ilości światła, komputer nie może ustalić, jakie miejsce jest wskazywane przez użytkownika.
Właściwa kalibracja to pięta achillesowa tego typu rządzeń, a Atari Light Pen nie jest wyjątkiem. Skuteczność może być tu różna w zależności od ekranu, odczyty mogą być zakłócane przez inne urządzenia i generalnie trzeba mocno zwiększyć jasność, aby wszystko działało. Niestety z tego względu niektóre ciemne kolory w ogóle nie będą rejestrowane.
Jednym z rozwiązań tego problemu jest rysowanie grafiki jasnymi kolorami, a następnie zmiana ich na ciemniejsze w programie, już po zakończeniu pracy. Na szczęście jest to bardzo łatwe do zrobienia. Tablet dotykowy oczywiście nie wymaga kalibracji, więc od razu możemy zacząć używać dołączony program.
Mimo, że programy Atari Graphics (dla pióra świetlnego) i Atari Artist (dla tabletu dotykowego) mają wiele wspólnych elementów, mają także różne rodzaje menu. Widać, że Atari Graphics było projektowane pod wpływem filozofii pracy jak na ówczesnych Macintoshach. Po lewej stronie ekranu znajdują się cztery małe, białe zakładki, a naciśnięcie pióra świetlnego na jednym z nich powoduje przesuwanie menu nad rysunkiem.
Program pozwala wybierać różne tryby rysowania, kolory, wzory i opcje zapisywania danych. Gdy ponownie wskażemy zakładkę, menu zsuwa się z ekranu, pozostawiając nienaruszony rysunek. Możesz również spowodować, że karty znikną za pomocą klawiatury, naciskając klawisz TAB. W przeciwieństwie do tego menu, oprogramowanie Atari Artist ma bardziej konwencjonalny ekran. Naciśnięcie przycisku na tablecie dotykowym lub przycisku na rysiku powoduje po prostu natychmiastowe przełączenie pomiędzy ekranem rysunku a menu.
W przypadku obu programów wybranie opcji menu wymaga tylko dwóch kroków. Wszystkie opcje są przedstawiane na ekranie jako ikony – są małe, ale czytelne, zatem nie wymagają wyjaśnienia. Za pomocą pióra świetlnego wskazujemy żądaną ikonę, a następnie delikatnie dociskamy pióro do ekranu. Czuła na nacisk końcówka pióra wybór użytkownika. Natomiast podczas używania tabletu, przesuwamy wskaźnik po ekranie, delikatnie dotykając powierzchni rysikiem lub palcem. Gdy wskaźnik rozpozna żądaną funkcję, należy nacisnąć przycisk uruchamiania na tablecie lub na rysiku.
Zamiast menu wysuwanego, oprogramowanie Atari Artist posiada oddzielny ekran z menu, który jest dostępny po naciśnięciu przycisku. Należy stwierdzić, że opcje dostępne w Atari Artist i Atari Graphics są dość podobne. W każdym systemie możesz rysować odręcznie, program automatycznie rysuje okręgi, prostokąty i proste linie łączące dowolne dwa punkty, wypełnia dowolny kształt szeroką gamą kolorów i wzorów, pozwala zmieniać kolory i wzory czy też powiększać obraz. Można rysować w trybie dwukierunkowym lub czterokierunkowym, w którym każda zmiana w jednej części ekranu jest odbijana lustrzanie po przeciwnej stronie. Oczywiście mamy też dostępne opcje zapisywania i ładowania gotowej grafiki z dysku lub taśmy.
Mimo tych podobieństw, pomiędzy programami istnieją też istotne różnice. Na przykład Atari Graphics (dla pióra świetlnego) posiada trzy główne funkcje, których brakuje w Atari Artist. Mianowicie, możesz wprowadzać tekst na ekranie z klawiatury i nałożyć na siebie siatkę (w formie kropek) nad obrazem. Funkcja ta działa jak pomoc przy rysowaniu prostych linii lub konieczności zachowania określonych proporcji.
Z drugiej strony oprogramowanie tabletu Atari Artist ma opcje, których brakuje w Atari Graphics. Przykładowo, można rysować wypełnione koła i prostokąty, możesz rysować „promienie” w formie wielu linii wychodzących z jednego punktu, można też zmieniać grubość pędzla od cienkich linii do bardzo szerokich.
Oczywiście istnieją również ograniczenia dotyczące każdego programu, ale równie dobrze można traktować te rozwiązania jako uzupełniające, jeśli uznasz, że jest to wygodniejsze. Figury geometryczne można tworzyć za pomocą pióra świetlnego, a następne wypełniać je za pomocą tabliczki graficznej.
Proste linie można narysować za pomocą pióra i łączyć je przez oprogramowanie tabletu. Ogólnie można powiedzieć, że każda grafika, która zostanie utworzony za pomocą jednego programu może być skopiowana i obrabiana dalej w drugim.
Zarówno Atari Graphics, jak i Atari Artist umożliwiają pracę z paletą 128 kolorów, ale tylko cztery mogą być wyświetlane jednocześnie na ekranie. Na początku może to być postrzegane jako dziwne ograniczenie, ponieważ komputery Atari mają przecież paletę 256 kolorów. Wyjaśnienie jest takie, że firma Atari musiała pójść na kompromis, aby oba pakiety były kompatybilne ze wszystkimi komputerami Atari, także wcześniejszymi modelami. Oczywiście brano pod uwagę mniejszą sprzedaż, gdyby programy działały tylko na niektórych modelach.
Ograniczenie czterech równoczesnych kolorów to kolejny „zgniły” kompromis. Niektóre tryby graficzne Atari mogą wyświetlać więcej niż cztery kolory, ale w niższych rozdzielczościach. Atari Artist i Atari Graphics wykorzystują tryb graficzny o rozdzielczości 160×192 punktów. Jest dostępny dopiero na Atari XL, także w języku Basic. Maksymalna rozdzielczość wynosi 320×192 pikseli, ale ten tryb oferuje tylko dwa kolory.
Dlatego producent zamienił mniejszą rozdzielczość na większą ilość kolorów, co z pewnością jest pozytywne jeśli chcemy narysować grafikę typu tło do gry czy dema, natomiast gorzej sprawdza się przy tworzeniu obrazów czysto technicznych.
Menu kolorów Atari Artist zawiera efektowną opcję, która pozwala tymczasowo zastąpić dowolny z czterech kolorów ekranu za pomocą przewijanej 128-kolorowej tęczy. Inna opcja wywołuje ekran pomocy dla początkujących. Opcja powiększania jest o wiele bardziej wszechstronna – możesz wykonać praktycznie dowolną funkcję dostępną w trybie normalnym, podczas gdy oprogramowanie pióra świetlnego pozwala jedynie zmieniać kolory pikseli.
Ponadto grafiki wykonane za pomocą tabletu zajmują dużo mniej miejsca na taśmie lub dysku niż obrazy narysowane za pomocą pióra świetlnego.
Możliwości rysowania oferowane przez programy Atari Graphics i Atari Artist są tak podobne, że decyzja o zakupie kiedyś mogła być bardzo trudna. Dzisiaj jesteśmy ograniczeni do urządzenia, które akurat uda się zdobyć, dlatego myślę, że warto wypróbować obie opcje. W mojej kolekcji z pewnością znajdzie się zarówno pióro świetlne, jak i tablet, o ile znajdę ten drugi na portalach aukcyjnych, gdzie zwykle szukam sprzętu retro.
Dla mnie idea pióra jest bardziej naturalna, bo to jest sposób, w który zawsze rysujemy, niezależnie od stosowanego narzędzia. Natomiast tablet dotykowy może wydawać się nienaturalny, bowiem oddziela mechaniczne działanie od swobodnej techniki tworzenia dzieła.
Jednak działanie obu urządzeń może powodować pewne problemy, jak pisałem wcześniej, dlatego nie ma jednej odpowiedzi – wszystko zależy od przyzwyczajeń użytkownika.
Tablet ma dodatkową zaletę, która polega na tym, że można rysować nie tylko bezpośrednio przy komputerze, ale też z większej odległości. Mimo wszystko podczas rysowania należy patrzeć na ekran, tak samo jak podczas pisania tekstu nie obserwujemy ciągle klawiatury.
Dzisiaj, w dobie dostępności prawdziwych ekranów dotykowych tablet może wydawać się niezbyt atrakcyjny, ale rysowanie na prawdziwym sprzęcie, a nie emulatorze, daje zupełnie inne odczucia. Polecam przekonać się o tym osobiście wszystkim fanom komputerów, niezależnie od posiadanej platformy sprzętowej.
Opracował:
Kamil Stokowski